HERB

ROGALA

Inne nazwy: Celbasz, Czambor, Jeleni Zanbrz, Rogalia. Zawołanie: Rogala.

Opisy:
"(Rogala). Rogalia. Cuius insignia duo cornua, vnum videlicet bouinum, aliud cervi, ex transverso posita. (Rogala. Której znakiem dwa rogi, jeden mianowicie bawoli, drugi jeleni, naprzeciwko siebie położone.)"
/Jan Długosz, Insignia ..., nr 101, s. 65, tłumaczenie Danuta Szopa/

"Tarcza herbu tego na dwie części wzdłuż podzielona, po prawej stronie jej, powinien być róg jeleni czerwony, w polu białym, po lewej w polu czerwonym róg bawoli szary; na hełmie też same rogi, tylko że przemienione; bo bawoli powinien być po prawej stronie, jeleni po lewej."
/Kasper Niesiecki, Herbarz, t. VIII, s. 121/

"(...) w polu dwudzielnym w słup, z prawej czerwonym róg tura srebrny, z lewej srebrnym róg jelenia czerwony o pięciu rosochach. Hełm z labrami z pokryciem czerwonym z lewa i srebrnym z prawa, a podbiciem zapewne na odwrót. Klejnot: trąba z rogu tura srebrna i jelenia róg o pięciu rosochach czerwony, rozłożone jak w godle."
/Józef Szymański, Herbarz, s. 251/

Legenda herbowa:
"(...) miało się to dziać w roku 1109 za Bolesława Krzywousta książęcia polskiego, gdy albowiem ten pan powracał z Pruskiej i Pomorskiej expedycyi, stanął pod Raskami, gdzie gdy dla rozrywki książęcej, różnego zwierza prezentowano, a między nimi bawoła, ten rozjuszony, wszystkim impetem leciał na Biberszteina odważnego rycerza, nic się tem nieustraszył (!) mężny Bibersztein, i owszem pochwyciwszy bawoła za róg, tak mocno skręcił, aż róg mu jeden złamał: co widząc Krzywousty, do dawnego z przodków swoich jeleniego rogu, bawoli mu w herbie przydał."
/Kasper Niesiecki, Heebarz, t. VIII, s. 121-122/

Inna wersja legendy:
"O pochodzeniu herbu niesie podanie co następuje. Kiedy król Bolesław Krzywousty, powracając w r. 1109 z wyprawy pruskiej z Pomorza, w miejscowości Raski odpoczywał i zabawiał polowaniem, został napadnięty przez dzikiego bawołu. Rycerz, nazwiskiem Bibersztein, znajdujący się w bliskości króla, pochwycił bawołu za jeden róg i ukręcił go, rzucając zwierzę na ziemię. W nagrodę za ocalenie monarchy z niebezpieczeństwa otrzymał Bibersztein do swego klejnotu jeszcze róg bawoli i zmianę pola złotego na srebrne."
/"HERBY RODÓW POLSKICH", wyd. ORBIS BOOKS (London Ltd 1990)/

Herbowni:
"Bech, Bechowski, Bibersztein, Bielanowski, Bolko, Bolszewski, Brzeziński, Butkowski, Charmiński, Chądzyński, Chrzanowski, Chynowski, Cielemęcki, Czambor, Duczymiński, Dziatkowski, Filcz, Górski, Grunenberg, Grzębski, Harbaszewski, Jarzecki, Jezierski, Jutrowski, Kaczorowski, Kałuski, Kamieński, Karniewski, Każniewski, Kiciński, Kiełpiński, Kobrzyński, Kocieński, Koczorowski, Kolczyński, Koliczkowski, Kolitowski, Kosieński, Kosiński, Kostkiewicz, Kostrowicki, Kościński, Krasicki, Krasowski, Kummern, Kunstetter, Kurzątkowski, Lapanowski, Lewicki, Lewoniewicz, Lichowski, Lipski, Lissonicki, Loka, Luka, Łaski, Łoski, Machciński, Machnacki, Mandywel, Marszewski, Maruszewski, Mirosławski, Modrzewski, Niwicki, Nowicki, Odrzywolski, Orczyński, Orzechowski, Osikowski, Ostrowski, Paruszewski, Pikulski, Pilko, Piłchowski, Popiełowski, Popławski, Powalski, Przeciszewski, Punikiewski, Rajkowski, Raszyński, Raykowski, Rębiewski, Ręczajski, Rogala, Rogaliński, Rogalski, Rokicki, Rozwadowski, Różycki, Rudgierz, Ryński, Sanchocino, Sieciński, Sierpiński, Skalski, Skałka, Skomowski, Skromowski, Skulski, Sławkowski, Słodziej, Sobieściański, Swaracki, Swierski, Szczygielski, Targowski, Tchorzeski, Tittmansdorf, Trębiński, Troszyński, Trzylatkowski, Turski, Tyrau, Uwiliński, Wasilewski, Wągrodzki, Wągrowski, Wessel, Węcki, Wędrychowski, Węgrzynowski, Wituński, Wybicki, Wydrażewski, Wysocki, Zaborowski, Zagorzycki, Zagórski, Zawadzki, Zembocki, Żarnowski, Żernicki."

Ze źródeł:

"Najstarszym źródłem ikonograficznym (dla polskiej heraldyki) jest legenda o św. Jadwidze. Interesująca nas tutaj redakcja, obrazowa, powstała w 1353 r. i nie widać przesłanek, które nakazywałyby przesuwać ową datację. Najbardziej interesują nas dwa obrazy: bitwa pod Legnicą oraz śmierć Henryka II Pobożnego w walce z Tatarami. Obok herbu książęcego mamy tutaj 8 herbów rycerskich, które wszystkie mają odniesienia w polskiej heraldyce. Znaczenie tego przekazu jest tym większe, że jest to zarazem pierwszy przekaz barw przedstawionych tu herbów, chociaż bez wątpienia oddają one sytuację heraldyczną z połowy XIV w. i to na Śląsku, a więc już wysoce ukształtowaną przez wpływy obce."
/Józef Szymański, Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego, Warszawa 1993, s. 13-14./

"Najstarszym barwnym źródłem polskiej heraldyki rycerskiej jest bogato ilustrowany kodeks z Legendą o św. Jadwidze, sporządzony 1353 r. na zamówienie księcia Ludwika I, władcy Brzegu nad Odrą. Wśród zdobiących go miniatur znalazły się dwie przestawiające bitwę z Tatarami pod Legnicą, gdzie poległ książę Henryk Pobożny. Na tych miniaturach widać rycerzy polskich noszących tarcze z herbami: Glaubicz, Grzymała, Brochwicz, Poraj, Rogala, Rotkirch i innymi."
/Jerzy Łojko, Średniowieczne herby polskie, Poznań 1985, s. 23-24./

"Wśród iluminacji kodeksu poświęconego św. Jadwidze Śląskiej, powstałego w 1353 roku na zamówienie Ludwika księcia brzeskiego w Lubinie, uwagę zwracają dwie miniatury przedstawiające bitwę z Mongołami pod Legnicą (Wahlstatt) (rok 1241). Na miniaturach tych wyobrażono wiele herbów na tarczach rycerzy śląskich. Jest to najstarszy na ziemiach polskich barwny zabytek heraldyczny."
/Tomasz Jurek, Herby rycerstwa śląskiego na miniaturach "Kodeksu o św. Jadwidze" z 1353 roku/

Kolejnym źródłem heraldycznym jest tzw "Fryz z Lądu" przedstawiający najważniejsze herby średniowiecznej szlachty. Ze względu na liczne przemalowania nie jest on jednak wiarygodny w odniesieniu do barw.

Poniżej herb Rogala z fryzu z Lądu

---

Herb Rogala z herbarza "Złotego runa" Armorial Toison d'Or

---

    

Inne, spotykane w literaturze, wersje herbu

---

Kończąc rozważania dotyczące herbu, jego wyglądu i historii stwierdzić należy, że historycy do dzisiaj różnią się w jego opisach. Najczęściej mowa jest o rogu bawolim. Są jednak tacy, którzy uważają, że jest to róg tura, a nawet żubra (Paprocki).